نسخه آزمایشی
گفت و گو با دکتر مازندرانی ، مدیر پژوهش مؤسسه آموزشی فرهنگی صنعت هسته ای کشور
تاریخ ثبت :1403/06/31وقتی به سابقه ایجاد مدارس انرژی اتمی در کشور مراجعه میکنیم، به نامی آشنا میرسیم. پروفسور محمود حسابی؛ نامی که در حافظه ایرانیان با علم و دانش عجین شده است و حقی عظیم بر گردن ایرانیان دارد. حتی برخی از اقوال تأسیس دانشگاه تهران در سال 1313 را به او نسبت می دهند. وی در سال 1369 اولین دبیرستان انرژی اتمی ایران را افتتاح کرد تا مسیری جدید در راه توسعه علم و دانش به روی ایرانیان باز شود. در ادامه پس از کسب افتخارات بسیار توسط این دبیرستان و ایجاد الگویی جدید در نظام آموزشی کشور و تربیت نخبگان، استقبال عمومی مردم به سمت دبیرستان انرژی اتمی افزایش یافت و درخواست های بسیاری مبنی بر توسعه این مجموعه آموزشی در سایر نقاط کشور ایجاد شد.
این روزها با انتشار خبرهایی مبنی بر طلایی شدن دانش آموزان موسسه آموزشی فرهنگی صنعت هسته ای کشور در هفدهمین دوره المپیاد علمی نجوم و اختر فیزیک، این موسسه و کارکرد مثبت آن در تربیت نیروهای نخبه علمی بر سر زبان ها افتاده و موجی از شادی و نشاط را در دل دوست داران علم و دانش کشور ایجاد کرده است. از این رو و برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این موسسه و روند فعالیت های آن، مصاحبه ای را با آقای دکتر مازندرانی، مدیر پژوهش موسسه آموزشی فرهنگی صنعت هسته ای کشور داشته ایم که مشروح آن در ذیل آمده است.
جناب آقای دکتر مازندرانی، باعث افتخار است که با شما درباره وضعیت پژوهش و تحقیق در این موسسه و مدارس موسوم به انرژی اتمی که وابسته به صنعت هسته ای کشور هستند، مصاحبه انجام می دهم. خیلی ممنون که دعوت ما را برای مصاحبه پذیرفتید. اگر اجازه بدهید اینطور آغاز کنم:
- کمی درباره موسسه آموزشی فرهنگی صنعت هسته ای کشور برای ما و مخاطبانمان که دانش آموزان و خانواده های آنها در سراسر کشور هستند؛ بفرمایید؟
در راستای گسترش مدارس وابسته به سازمان انرژی اتمی ایران، و همچنین ارائه تجربیات دبیرستان انرژی اتمی ایران به دیگر مدارس، موسسه آموزشی و فرهنگی صنعت هسته ای کشور در سال 1393با دریافت مجوز حقوقی در اداره ثبت، تاسیس و شروع به فعالیت نموده است. در اولین گام، دبیرستان دروه اول انرژی اتمی واقع در منطقه امیرآباد تهران راه اندازی شد. در سال های اخیر دبیرستانهای دوره اول و دوم دخترانه نیز در همین منطقه (امیر آباد تهران)، دبیرستانهای دوره اول و دوم پسرانه در مشهد مقدس و دبیرستان دوره دوم پسرانه در شهر قزوین تاسیس و شروع به فعالیت نمودهاند. الحمدالله با حضور ریاست محترم سازمان انرژی اتمی جناب اقای مهندس اسلامی و حمایت ویژه ایشان و انتخاب شایسته جناب آقای دکتر ملازاده به عنوان مدیرعامل موسسه، تعداد مدارس انرژی اتمی از 7 مدرسه به 19 مدرسه با کیفیت عالی گسترش یافته و همچنان این توسعه ادامه دارد. این موسسه ضمن مدیریت و توسعه مدارس انرژی اتمی در سطح کشور، وظیفه هماهنگی، تعریف و پیاده سازی استانداردهای کمی و کیفی مدارس انرژی اتمی را نیز برعهده دارد.
- آیا فعالیتهای این موسسه درمدارس انرژی اتمی کشور خلاصه می شود؟ بیشتر برای ما توضیح بدهید؟
فعالیتهای موسسه با مدارس آغاز می شود اما در مدارس خلاصه نمی شود، به این معنی که ماموریت و مسئولیت اصلی و مبنایی موسسه پیگیری امور مربوط به مدارس است، اما هدف ارائه بهترین و به روزترین خدمات فرهنگی، آموزشی و پژوهشی به عموم دانش آموزان است و گاهی این ارائه خدمت به فراتر از چارچوب مدارس میرود و در هر فضا و مکانی که استعداد دانش آموزان ظرفیت شکوفایی داشته باشد، موسسه آماده فعالیت و خدمت رسانی است؛کما اینکه نمونه بارز این فعالیت ها، دستاوردهای دانش آموزان با حمایت موسسه در رویدادهای علمی و پژوهشی ملی و بین المللی است.
- پیشینه تشکیل مدارس انرژی اتمی به چه زمانی برمی گردد؟ تاریخچه، سال تأسیس، مؤسسان و......؟
دبيرستان انرژي اتمي، وابسته به سازمان انرژي اتمي جمهوري اسلامي ايران در سال 1369 با هدف كسب مدارج علمي همراه با نهادينه كردن فضايل اخلاقي در دانش‌آموزان در محيطي سرشار از آموزه‌هاي اخلاقي، همراه با پتانسيل بالاي علمي و براي پيشبرد اهداف نظام جمهوري اسلامي ايران تأسيس شد. این واحد نخستین مدرسه از مجموعه مدارس انرژی اتمی بود.
- هدف از تشکیل مدارس انرژی اتمی در کشور چیست؟
ماموریت سازمانی موسسه مواردی را چون: ایجاد الگویی مناسب برای تغییر نگرش مدیریت در آموزش، تربیت دانشمندان و پژوهشگران متعهد با سمت دهی انگیزه ها و آموزشهای عمیق و الگویی جهت تعمیق نگرش دینی و عرق ملی در بین دانش آموزان فرهیخته در بر می گیرد؛ اما به صورت عملیاتی مدارس انرژی اتمی با حمایت سازمان انرژی اتمی، همیشه از مدارس پیشتاز نظام آموزشی کشور محسوب می شده اند که در مسیر ارتقای نظام آموزشی ایران اسلامی حرکت کرده اند. این موسسه همواره از نخستین ها در زمینه های مختلف محسوب می شده و البته خدمات خود را به پرسنل سازمان انرژی اتمی که آنها نیز همگی از برترین نخبگان کشور محسوب می شوند، ارائه داده است و نیاز سازمان از این حیث نیز مرتفع شده است.
- چه فعالیتهای پژوهشی در موسسه شما و به ویژه در مدارس انرژی اتمی اتفاق میافتد؟ دانش آموزان چگونه با فرایند پژوهش آشنا می شوند و چگونه این فرایند ادامه پیدا میکند؟
باشگاه پژوهش در موسسه اقدام به ایجاد بخشهای متنوع و متناسب با دانش روز و جدیدترین زمینه های علمی نموده و خدمات خود را به عموم مدارس موسسه ارائه می کند. در این راستا دانش آموزان ضمن آشنایی مستقیم در قالب رویدادها و کارسوقها و بازدیدها در معرض پرسش ها و چالش هایی قرار می گیرند که ایشان را به ورود به حوزه پژوهش جهت یافتن پاسخ پرسش هایشان تشویق می کند. تداوم این فرآیند نیز با مدیریت مدرسان هر حوزه و همچنین مسئول پژوهش هر مدرسه تداوم می یابد تا پروژه دانش آموزان به خروجی نهایی منتهی شود که این خروجی می تواند شامل اختراع، ابتکار، مقاله یا هر محصول دارای ارزش و قابل ارائه در مجامع علمی شود.
- همه ما با شنیدن خبر موفقیت دانش آموزان ایرانی در المپیاد علمی نجوم و کسب 5 مدال طلا و مقام اول تیمی که دو تا از آنها از مجموعه مدارس انرژی اتمی در کشور بودند به خودمون بالیدیم. آیا این موضوع به پژوهش در واحد تحت نظر شما هم مرتبط است؟
البته که باشگاه المپیاد خود مستقل از پژوهش و یکی از واحدهای فعال و افتخارآفرین موسسه است، اما باور داریم که یکی از زمینه های آشنایی و ورود دانش آموزان به حوزه های جدیدی نظیر نجوم، از طریق فعالیتهای پژوهشی پایه محقق می شود و حضور فعال دانش آموزان ما در دیگر المپیادهای جدید نظیر نانوفناوری نیز از مثال های دیگر در این زمینه است.
- کمی از موفقیت های بچه ها در مدارس انرژی اتمی کشور در سالهای اخیر بگید؟ به این موضوع در سالهای اخیر کمتر توجه شده و کمتر به این موفقیت ها پرداخته شده است؟
در حوزه پژوهش در سال های اخیر افتخاراتی به شرح زیر کسب شده است:
- کسب مقام سوم رباتیک جهانی 2024
- کسب 4 مدال (1 طلا- 2 نقره- 1 پلاتینیوم) در جشنواره بین المللی اختراعات لهستان 2024
- کسب 5 مدال (1 طلا- 1 نقره -3 برنز ) در جشنواره بین المللی اختراعات ژنو 2024
- کسب 10 مقام (5 مقام اولی- 3 مقام دومی- 2 مقام سومی و 2 تقدیرنامه) از ششمین دوره مسابقات پژوهشی فرهیختگان
- کسب جایزه Best innovation award در مسابقات جهانی و بین المللی ربوکاپ 2024 هلند
- کسب 7 مقام (4 مقام اول- 2 مقام دوم- 1 مقام سوم) در هجدهمین مسابقات ربوکاپ آزاد ایران-ایران اوپن
- کسب 4 مقام اول تا 4 جشنواره اینوتکس
اما این که این دستاوردها و پژوهش ها به ویژه در سطح دانش آموزی تا چه اندازه مورد توجه جامعه و مسئولان قرار می گیرد، مسئله ای ریشه دار و تامل برانگیز است که باید به صورت ویژه به آن پرداخت. اما با حمایت های بی دریغ مدیرعامل محترم موسسه جناب آقای دکتر ملازاده خوشبختانه پژوهش در سطح مدارس انرژی اتمی از جایگاه خوبی برخوردار است.
- چطور می شود بچه ها را به انجام پژوهش قبل از انجام هر کاری علاقه مند کرد؟ تسری این نگاه به جامعه وافزایش توانایی حل مسئله در کشور و افزایش اعتماد به نفس در میان دانش آموزان چگونه انجام می شود؟
نیازی به علاقمندسازی نیست، به صورت فطری کودکان با روحیه پرسش گری وارد مدارس می شوند و اتفاقا این ما هستیم که با بی حوصلگی و کم صبری در مقابل پرسشهای آنها این روحیه را در آن ها تضعیف می کنیم و این فرهنگ را اشاعه می دهیم که کودک یا دانش آموز خوب کسی است که بیشتر شنونده باشد تا گوینده؛ کسی است که بیشتر جوابگوی سئوالات ما باشد تا پرسشگر سوالات خودش! لذا وظیفه اصلی ما حفظ و هدایت این روحیه پرسشگری به سمت تحقیق و پژوهش در هر سطحی متناسب با علایق و سلایق و سطح علمی دانش آموزان است. تسری این نگاه نیز مستلزم تغییر برخی ساز وکارها و تعریف ساز و کارهای جدید در نظام آموزشی کشور بویژه در سنین پایه است.
- در آینده چه برنامه هایی را برای موسسه آموزشی فرهنگی صنعت هسته ای کشور در بخش پژوهش در نظر دارید و چالش ها و فرصت های پیش روی شما چیست؟
برنامه ما ایجاد یک ساز و کار منظم، شفاف و تخصصی است که بتواند به صورت ارگانیک خود را اصلاح و ارتقاء دهد. در حال حاضر نیز سند و نقشه راه ایجاد چنین ساز و کاری در یک سال اخیر تنظیم شده و امیدواریم بتوانیم از امسال اجرای آن را آغاز کنیم. خروجی این ساز و کار آن خواهد بود که پژوهش را یک فرآیند پیوسته 12 ساله و خروجی محور تعریف کنیم که با معیارهای کمی و کیفی قابل سنجش و برای عموم دانش آموزان نیز قابل پیگیری و دارای فایده باشد. در این مسیر ما با دریایی از فرصتهای مواجهیم که مرواریدهای این دریای بزرگ، همان هوش و استعدادهای بی پایان دانش آموزان مان است. اما تهدیداتی نظیر عدم توجه کافی سایر اجزای نظام آموزشی یا حتی خانواده های دانش آموزان نیز وجود دارند که لازم است در این زمینه فرهنگ سازی های لازم انجام شود و خوشبختانه برای این موارد نیز برنامه ریزی لازم انجام شده است.
- تا چه اندازه پژوهشهایی که در جامعه علمی کشور انجام می شود متناسب با نیازهای کشور و مسائل علمی روز دنیاست و شما برای تحقق این موضوع چه برنامه ای را در موسسه آموزشی فرهنگی انرژی اتمی دنبال می کنید؟
پژوهش هایی که در کشور در حال انجام است، متناسب با مسائل علمی روز دنیاست، اما متأسفانه برخی از نیازهای امروز کشور ما با مسائل علم روز جهان آنچنان ارتباطی ندارد. تقریبا ما در برخی حوزه ها به دنبال حل مسائل با راه و روشهای سنتی هستیم که این موضوع ریشه در عدم رویکرد پژوهش محور در حل مسائل کشور دارد و تکرار این روند نیز امروزه ما را با مشکلات و پاسخهای تکراری طی چند دهه اخیر مواجه ساخته است. ما در باشگاه پژوهش موسسه با آموزش های خلاقانه، مبتکرانه، نوآورانه و تفکر محور می کوشیم در گام نخست ذهن دانش آموزان را نسبت به مسائل و راه حل ها حساس کنیم و سپس با آشنا سازی آنها با دانش روز و لبه های دانش و فناوری، گامی در راستای توسعه و ساختن نسلی خلاق و پژوهشگر برداریم.
- چطور می شود از طریق پژوهش جایگاه علمی کشور را ارتقاء داد؟
امروزه اثر پژوهش، تحقیق و توسعه بر رشد شرکت ها و توسعه کشورها اثبات شده و پیشرفت های خیره کننده کشورهای آسیای شرقی در دهه های اخیر نیز عمدتا ماحصل همین رویکرد یعنی توجه و حمایت جدی از حوزه تحقیق و پژوهش است، اما باید توجه کنیم که ارتقاء جایگاه علمی کشور هدف نیست، کما اینکه درکره جنوبی و چین نیز این مسئله به خودی خود هدف نبوده است. هدف ما باید خلق ارزش باشد! این ارزش می تواند یک ایده جدید، یک اختراع، یک اکتشاف یا یک راه حل ساده یا ارزان تر برای بخش صنعت یا حتی یک سیستم مدیریتی جدید با بهره وری بالاتر باشد. زمانی که رویکرد ما از پژوهش خلق ارزش است و نه صرفا تولید علم، آن زمان می توان با استفاده از ارزش خلق شده توسعه علمی، اقتصادی و صنعتی را نیز محقق نمود.
- صنعت هسته ای به یکی از نمادهای دانش و پژوهش در جامعه تبدیل شده است. چطور می توان از این موضوع برای علاقه مند کردن بچه ها به علم و دانش در جامعه استفاده کرد؟
زرق و برق، جلوه های بصری و محرمانگی برای دانش آموزان فی نفسه جذاب است و صنعت هسته ای با وجود پیچیدگی های خود به دلیل حساسیت و جذابیتهای این چنینی، حتی بدون هیچ تبلیغ و توضیح اضافه برای دانش آموزان، جذابیت بالایی دارد. ما نیز با طراحی دوره های آموزشی و بازدیدهای علمی از این ظرفیت به نحو احسن استفاده کرده و خواهیم کرد.
- با توجه به بودجه پایین پژوهش در کشور (حدود 1 درصد)، چطور می توان مسئولان را متقاعد کرد که به پژوهش در مدارس و دانشگاهها اهمیت بیشتری بدهند؟
البته اساس این تفکر که دولت باید هزینه کند اشتباه است. در کشوری مانند اتحاد جماهیر شوروی که دولت هزینه کلانی را برای تحقیق و توسعه میکرد و دستاورد های علمی چشمگیری هم داشت (نظیر ساخت و استقرار نخستین ماهواره در فضا)، اما نهایتا همین هزینه کرد بی حساب منجر به ورشکستگی و فروپاشی این نظام سیاسی و اقتصادی گردید. اما می توان انتظار داشت که از محل هزینه کردهای دولت سهم بیشتری به پژوهش تخصیص داده شود و این مهم نیز جز با ورود مدارس و دانشگاه ها به دستگاه حل مسئله دولت، ممکن نخواهد شد. این موضوع دو طرف دارد: نخست باید فعالین علمی ما حاضر به همکاری و حل مسائل دولت شوند و دوم باید دولت نیز این همکاری را بپذیرد و از آن بهره برداری کند. به این ترتیب خواه ناخواه با صرفه جویی ناشی از افزایش بهره وری، بخشی از منابع دولت آزاد می شود که دولت باید فعالین علمی را نیز در عواید آن شریک کند. این موضوع باعث تقویت بنیان های اقتصادی این حوزه خواهد شد. البته اصل این تحول باید در پیوست بخش صنعتی و خصوصی کشور با نهادهای علمی محقق شود.
- آیا در برنامه هفتم توسعه برای حرکت مدارس کشور به سمت پژوهش و تحقیق و پژوهش بنیان شدن آنها فکری شده است؟
برنامه هفتم یک سند جامع سطح کلان است که بیشتر به چشم اندازها پرداخته است و این موارد باید در اسناد پایین دستی تبدیل به برنامه عملی شوند. بنده به عنوان عضو کوچکی از جامعه پژوهشگران کشور امیدوارم با توجه به رویکرد علمی و اجتماعی برنامه هفتم توسعه، این موارد نیز در برنامه های عملیاتی دستگاه های مرتبط مورد توجه قرار گیرند و به پژوهش نگاه ویژه شود. در هر صورت قطعا این نگاه باید از مدارس آغاز شود.
- در پایان اگر مطلبی هست که دوست دارید به آن اشاره کنید و ما از شما نپرسیده ایم؛ بفرمایید؟
بنده معتقدم پژوهش، شکافتن پوسته های جهل و رسیدن به گوهر ناب علم و گشودن افق های درخشان در عالم واقعیت است. میان پژوهش و توسعه، رابطه متقابل و تنگاتنگی است. در واقع می توان این چنین عنوان کرد که پیشرفت علم و فنآوری در جامعه، نتیجه کوشش های علمی و پژوهشی است. امروزه داشتن استقلال مالی و بهره مندی از توسعه و پیشرفت اقتصادی، فقط به یاری سود جستن از پیشرفت های علمی و پژوهشی، شدنی است. از این رو، کشورهای قدرتمند جهان، منابع انسانی و مالی فراوانی را در خدمت بخش پژوهش قرار می دهند.
در پایان از تمام حمایتهای ویژه و خاص جناب آقای دکتر ملازاده از باشگاه پژوهش موسسه تشکر و قدردانی می نمایم و این نوید را می دهم که انشاالله به زودی شاهد دستاوردهای بسیار بزرگی در باشگاه پژوهش به وسیله دانش آموزان نخبه مدارس انرژی اتمی خواهیم بود.